Walory turystyczne i krajoznawcze

Walory turystyczne są to elementy środowiska przyrodniczego lub kulturowego, które stanowią lub mogą stanowić cel ruchu turystycznego. Celami są w sposób zasadniczy przyczyniającym się do ukierunkowania i uwzględnienia przyjazdu bądź pobytu w danym regionie czy miejscowości.
Jest to zespół elementów środowiska naturalnego oraz elementów pozaprzyrodniczych, które wspólnie lub każde z osobna są przedmiotem zainteresowań turysty. Są to składniki stworzone przez naturę, ukształtowane przez historię i tworzone przez współczesność.

Bar i Doliński w zależności od charakteru atrakcji wyróżniają walory takie jak:

• wypoczynkowe to tereny o atrakcyjnym środowisku przyrodniczym, urozmaiconym ukształtowaniu powierzchni;
• osobliwości przyrodnicze oraz elementy kultury materialnej i duchowej;
• specjalistyczne to obszary umożliwiające uprawianie: wędkarstwa, myślistwa, jeździectwa, kajakarstwa.

Lijewski, Mikułowski i Wyrzykowski wg głównych motywów ruchu turystycznego wyróżniają walory:

1. wypoczynkowe, które służą regeneracji sił fizycznych i psychicznych, obszary wolne od zanieczyszczeń o czystym powietrzu, niskiej urbanizacji, dobrym klimacie; teren ten może też posiadać warunki do czynnego wypoczynku, a także walory lecznicze,
2. krajoznawcze,będące przedmiotem zainteresowań poznawczych:

• walory naturalne (przyrodnicze), ukształtowane bez ingerencji człowieka;
• walory antropogeniczne: dobra kultury, zabytki architektury, budownictwa, muzea, imprezy kulturalne.

Walory turystyczne można również podzielić ze względu na punkt położenia:

• punktowe to np. dany obiekt, miasto;
• powierzchniowe to np. obszar parków narodowych;
• liniowe to np. trasa szlaków turystycznych.

Walory krajoznawcze są przedmiotem zainteresowań poznawczych turysty. Obejmują one elementy kultury materialnej i duchowej takie jak np. zabytki, folklor, obiekty kultury narodowej oraz osobliwości przyrody np. parki zabytkowe, jaskinie, źródła, wodospady, ogrody botaniczne i zoologiczne.

Walory krajoznawcze dzielą się na:

1. Walory przyrodnicze:

a. Ukształtowane bez ingerencji człowieka to osobliwości flory i fauny, skałki i grupy skalne, wąwozy, doliny i przełomy rzeczne, wodospady, źródła, wywierzyska, jaskinie i inne obiekty geologiczne;

b. Utworzone przez człowieka jak parki zabytkowe, muzea i zbiory przyrodnicze, ogrody botaniczne i zoologiczne;

c. W których ingerencja człowieka miała miejsce, jednak nie wpłynęła na zasadniczy charakter i znaczenie samego waloru jak punkty widokowe, parki narodowe, parki krajobrazowe.

2. Walory kulturowe (antropogeniczne) to muzea i rezerwaty archeologiczne, zabytki architektury i budownictwa, obiekty unikatowe i muzea specjalistyczne, obiekty historyczno-wojskowe, miejsca i muzea martyrologii, współczesne imprezy kulturowe, miejsca pielgrzymkowe.

Istnieje też podział walorów wg kryterium udziału człowieka w ich tworzeniu dotyczy obecnie nie tylko walorów krajoznawczych. Stosowany jest podział na:

• walory kulturowe, które zostały całkowicie wytworzone przez człowieka i przez niego kontrolowane, takie jak budynki i budowle, muzea, teatry i inne instytucje kulturalne, centra rozrywki, ośrodki handlowe, zwyczaje i obyczaje;
• walory przyrodnicze, które powstały bez udziału człowieka, bądź w pewnym stopniu przez niego wytworzone, lecz nie kontrolowane, bądź kontrolowane w niewielkim stopniu, takie jak klimat, krajobraz, rzeźba terenu, szata roślinna i elementy fauny (w pewnym stopniu także parki, ogrody, uprawy), cieki i zbiorniki wodne.